Het Aral Meer is niet meer

Een tour naar het bijna verdwenen Aral Meer kon ik natuurlijk niet laten schieten. Maar niet na me eerst nog eens bijgepraat te laten hebben in het museum annex scheepskerkhof (!) in Moynaq. Daar leerde ik dat zo rond mijn geboortejaar het meer (hier wordt stug vastgehouden aan Aral Zee) nog helemaal gevuld was. Nu ik in de bloei van mijn leven ben, rest nog een drietal kleine plassen. De lijn doortrekkend, lijkt het me onvermijdelijk dat het Aral Meer binnen één generatie totaal verdwijnt. Dit als gevolg van een rücksichloss onttrekken van water uit de toeleverende rivieren, de Syr-Dariya en de Amu-Darya. Daarmee heeft men de landbouwopbrengsten (met name van katoen) enorm vergroot,  maar ook de bodem verzilt en de kraan voor het Aral Meer dichtgedraaid. De tour werd overigens een adembenemende driedaagse onderneming met (gedeelde) taxi’s en een 4-wheel-drive voor het laatste deel van het traject. Het zwemmen in het meer was heel relaxed (het water is zo zout dat je niet zakt) en het kamperen in een heuse yurt een bijzondere ervaring.

De weg naar het westelijk gelegen Aral Meer verliep langs de beroemde Zijderoutesteden Bukhara en Xhiva.  Het centrum van Bukhara is net een museum; veel moskeeën, medresses, carvanserrais en bazaars zijn fantastisch gerestaureerd. Bijna wanhopig proberen de vele ambachtslieden, souvenirverkopers en horecamensen nog wat te verdienen aan de enkele toeristen – aan mij dus. Best wel lastig, want ik zit niet te wachten op nog meer bagage en koop nauwelijks iets… Iemand nodigt me uit voor ‘just a cup of tea’ , maar probeert dan de zelfgemaakte tasjes en kleedjes van zijn dochter aan mij te slijten. Ik waag het nauwelijks om bij een stalletje of winkeltje te kijken, want het voelt ook ongemakkelijk om vervolgens weg te lopen van deze mensen. Eyecatcher in Bukhara was de 47 meter hoge Kalon minaret. Deze maakte zelfs op Genghis Khan zo’n indruk dat hij hem niet sloopte (de rest van de stad wèl).

Xhiva heeft een geheel ommuurde oude stad, waar ik vanaf het dakterras van mijn hotel op kijk. Echt gaaf! Ook deze stad heeft een hoog museum-gehalte, maar is prachtig. Je kunt over een groot deel van de stadsmuur lopen en vooral bij zonsondergang is het gezicht op de stad indrukwekkend. Wandelend door de steegjes en de bazaars bij de toegangspoorten krijg je een goede indruk van de handel die hier eeuwen geleden zo’n belangrijke rol speelde. Overigens bestond in Khiva de belangrijkste handelswaar niet uit zijde maar uit slaven…

Ik lees jullie vragen over de communicatie hier. Nou, dat is wel een dingetje. Het aantal mensen dat Engels spreekt is heel beperkt. Ik trek nu veel op met backpackers uit allerlei landen en daarbij is taal doorgaans geen probleem. Anders is het met de autochtone bevolking. Meestal weet ik wel wat ze aan mij vragen (ik herken de woorden, iedereen vraagt hetzelfde) en met gebaren en mimiek kom je een heel eind. Toen we bij een guesthouse ontvangen werden door een oud vrouwtje dat alleen Oezbeeks sprak en het wachtwoord voor de wifi niet meer wist, wilden we omdraaien op zoek naar een alternatief. Druk ging ze echter in de weer met thee en koekjes en de wanhopige uitdrukking op haar gezicht sprak boekdelen. Uiteindelijk besloten we toch te blijven en ze begon spontaan te snikken. Wij wisten dat we goed zaten!